2 minuten gedenken.

Welke gedachten komen dan boven? Natuurlijk alle verhalen van anderen over de grote drama’s die anderen elkaar hebben aangedaan, maar dit keer ook de verhalen van de twee vrouwen, moeders van hun gezinnen, die door moesten zien te leven in die periode van waanzin.

Nee, ze werden niet vervolgd, zelfs niet uit hun woningen gezet, ze moesten gewoon zien te overleven met hun gezin. 

De ene vrouw, moeder van vier zonen waarvan er een op zee was, ver weg, zonder enig contact, zonder te weten of hij nog in leven was, moeder van die andere zoon die de gevangenis in ging omdat hij had meegedaan met de grote staking in februari. En de moeder van die twee zonen die werden afgevoerd naar Duitsland, omdat ze illegale foto’s hadden afgedrukt en verspreid. Niemand kon haar zeggen of ze ooit nog een van haar jongens terug zou zien en op dat moment overleed haar man, oud marine man, aan een acute hartstilstand.  Een zoon kwam na drie weken terug uit gevangenschap in het Lloyd-Hotel, waar hij teveel ellende meemaakte voor een jonge knul, het zou hem nooit meer loslaten. De twee anderen kwamen na een paar maanden terug. Het gebeurde allemaal in de vroege jaren van de bezetting, de tijd dat de overheerser zich nog aan veroordelingen hield.

De vrouw was ziekelijk, had versterkende voeding nodig en regelmatig vertrok een van de zonen op hun fiets met houten banden naar hun geboortestreek, zo’n vijftig kilometer noordelijk van de stad waar ze nu woonden. Alle geld en spulletjes van een beetje waarde gingen mee om te ruilen tegen aardappels en wat groente bij hun vroegere buren.

Het grootste risico was op de terugweg vlak bij huis, daar stond de bezetter bij controleposten klaar om alles in beslag te nemen. Soms moesten ze einden door de sloot waden om veilig thuis te komen.

Eenmaal was moeder zo ziek en verzwakt dat een van de zonen een bakkersfiets op de kop tikte zodat hij moeder voorop kon zetten, op een kussen op het rek waar de broodmand eigenlijk thuis hoorde. Hij hoopte haar bij oude buren een rustig onderkomen te kunnen bieden, helaas waren er geen goede buren meer en moest hij met zijn last voorop terug naar de stad, naar het koude huis.

Zo kwamen ze met grote tekorten de jaren door, maar ze waren veilig in de stad en bij elkaar.

De vierde zoon bleek na het beëindigen van deze wereldwijde oorlog, alles te hebben overleefd. Hij kwam terecht in vuurgevechten, leed schipbreuk, maar overleefde en kon later op zijn beurt schipbreukelingen redden. 

Hij kwam terug met zijn bruid, ze waren in Ned. Indië getrouwd, de zeeman met zijn Milva. 

Vergeten het vriendinnetje dat bij moeder thuis op zijn terugkeer zat te wachten.

De andere vrouw, nog diep in rouw om het overlijden van haar enige zoon. Was het de dreiging van de komende verschrikkingen die maakten dat hij ervoor koos om te stoppen met zijn leven? Nooit zou ze dat antwoord krijgen. Haar dochter bleef ondanks het verdriet van haar toch het leven van een jonge vrouw leven.  De broer had ze nauwelijks leren kennen door de verknipte situatie waarin haar ouders zich hadden verwikkeld. Zij probeerde ondanks de bezetting haar gewone leventje door te laten gaan. Ze wist wel van vrienden die ‘in het verzet’ zaten en toen ze ooit op het kantoor waar ze werkte iets hoorde van plannen die de Duitse eigenaar van het bedrijf had, speelde ze die gegevens door aan deze vriendengroep. Ze was te naïef om echt te beseffen wat ze had gedaan en deze naïviteit was vermoedelijk de reden dat haar chef haar ontsloeg, in plaats van haar over te dragen aan de bezetter.

Moeder en dochter kregen steeds meer problemen, zeker toen de dochter een vriend leerde kennen waarmee ze serieuze plannen maakte voor na de bezettingstijd.  Ook stoorde het haar dat moeder van extra voeding werd voorzien door haar jongste oom en zich niet wilde verdiepen in de reden waardoor deze oom over die extra’s beschikte.

Eindelijk kwam de bevrijding en de dochter was zo verzwakt dat ze tijdens het feesten door een blindedarmontsteking werd geveld. Er werkte nog niets in het ziekenhuis waar ze naartoe werd gebracht, de operatie gebeurde bij kaarslicht en een olielamp. Wat voor garen er werd gebruikt om de jaap van een incisie te hechten, maar zeker tien jaar later haalde ze nog af en toe stukjes draad uit het litteken.

Haar oom ging voor een paar jaar de gevangenis in wegens heulen met de vijand.

De twee vrouwen ontmoeten elkaar toen hun ‘kinderen’ met elkaar trouwden en hun gezin stichten. 

Ze hebben nooit van elkaar leren houden, die oma’s van mij, maar sterke vrouwen waren het ieder op hun eigen manier.